کد مطلب:1398 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

معناي سه مفهوم رهايي ، آزادي و اختيار چيست؟

ما در مقابل مفهوم جبر با سه مفهوم مختلف روبرو هستيم كه نبايستي آنها را با يكديگر مخلوط نماييم.
مفهوم يكم- رهايي (انطلاق): اين پديده باز شدن از زنجير و قيودي را بازگو ميكند كه تا پيش از ظهور آن بر دست و پاي روان آدمي بسته بوده است، ولي رويداد رواني ديگري را به طور مثبت در بر نميگيرد مانند زنجير منّت و تحقير كه از پذيرش امتيازي از يك شخص به دست و پاي آدمي پيچيده ميشود موقعي كه عوض آن امتياز را به آن شخص ميدهد رها ميشود يعني خود را در گرو منّت و تحقير آن شخص نميبيند و پس از برداشته شدن زنجير مفروض، خودش است و محتويات رواني و مغزي و حياتياش.
مفهوم دوم- آزادي (حرّيت) آزاد كردن (تحرير): اين مفهوم باضافه رهايي از زنجير، احساسي از داشتن امتياز «هر كار ميتوانم بكنم و ميتوانم نكنم» را نيز در بر دارد و در مسائل حقوقي و اجتماعي و سياسي اين مفهوم شايع ميباشد.
مفهوم سوم- اختيار: عبارتست از آن آزادي كه در سر چند راهي آنچه را كه اصول عقلاني و وجداني خير بيند انتخاب ميكند پس در حقيقت كلمه اختيار مفهومي والاتر از رهايي و آزادي را نشان ميدهد با نظر به دستور زبان عربي كلمه، اختيار باب افتعال از خير است اين باب گاهي براي پذيرش ماده كلمه است مانند اختتام كه به معناي پذيرش پايان است، گاهي به معناي جويندگي است مانند اختيار كه به معناي خيرجويي و آزمايش (طلب واقعيت) است، و گاه به معناي گزينش است مانند احترام وقتي كه ميگوييم: به فلان شخصيت احترام ميگذاريم معنايش اين است كه به مقام شخصيت آن فرد حرمت را برگزيدهايم، در مفهوم اختيار هر دو معني (جويندگي و گزينش) امكان پذير است؛ بنابراين معناي اختيار عبارتست از طلب خير يا برگزيدن خير در كاري كه صادر ميشود.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 23
آية الله محمدتقي جعفري